Công dụng thần kỳ Củ Tam Thất Bắc và những lưu ý khi dùng

Củ tam thất bắc là loại thảo dược có giá trị ngang với nhân sâm 10 năm. Tam thất bắc không chỉ tăng cường sức khỏe, sức đề kháng, điều hòa hệ miễn dịch, mà còn có công dụng thay máu, tẩy huyết cũ, sinh huyết mới cho phụ nữ sau khi sinh.

Mục lục bài viết

Thông tin chung về củ tam thất bắc

Tam thất bắc là loại thảo dược xuất hiện từ thời thượng cổ, còn được gọi là kim bất hoán, điền thất. Đây là loại thảo dược lâu năm, có lá xanh đậm, tỏa ra từ thân cây bao trùm quanh quả đỏ rực. Hầu hết các bộ phận của tam thất bắc đều có thể điều chế làm thuốc chữa bệnh, tuy nhiên được sử dụng phổ biến là rễ và củ.  

Theo sách “Danh y biệt lục”, ý nghĩa của tên tam thất  là vì cây có từ 3 đến 7 lá chét hoặc tam thất từ lúc gieo đến lúc ra hoa là 3 năm và thu hoạch rễ là 7 năm.

Tam thất bắc là loại thảo dược xuất hiện từ thời thượng cổ
Tam thất bắc là loại thảo dược xuất hiện từ thời thượng cổ

Củ tam thất bắc là gì?

  • Cây Tam thất bắc có tên thuốc là Radix Notoginsing, tên khoa học: Panax pseudo-ginseng (Burk) thuộc họ Ngũ Gia Bì (Araliaceae).
  • Chính bởi công dụng thần kì mà người dân xưa đã dùng qua nên cây còn được đặc với các tên mĩ miều khác như: Sâm tam thất, Kim bất hoán, Điền thất nhân sâm, mang ý nghĩa Tam thất Bắc như một loại sâm quý nhất, hoặc mang nghĩa cho dù có vàng cũng không đánh đổi được cây sâm.
  • Sâm Tam thất còn được trong dân gian gọi là kim bất hoán nghĩa là “vàng không đổi”, đây là sự ví von của người xưa để chỉ sự quý giá của tam thất bắc. Vì là một trong những vị thuốc có tác dụng nhiều mặt khá hiệu quả nên từ xưa đã được sự tin dùng của rất nhiều người. Đặc biệt là trong những gia đình có phụ nữ thì Tam thất được quý hơn vàng vì có những lúc bệnh cấp, có vàng cũng chưa chắc đổi được Tam thất mà dùng.

Khu vực phân bố:

Tam thất bắc được xem là thảo dược quý hiếm vì nó chỉ phân bố ở nơi núi cao, có khí hậu lạnh, có độ cao từ 1500m so với mực nước biển. Tam thất bắc có nguồn gốc từ phía nam Trung Quốc, hiện nay phân bố rộng rãi trên nhiều quốc gia như Triều Tiên, Hàn Quốc,… Ở nước ta, tam thất bắc phân bố trên các vùng núi cao như Sapa, Lào Cai, Lạng Sơn, Yên Bái.

Cây tam thất bắc
Cây tam thất bắc

Thu hái và chế biến củ tam thất bắc

Tam thất bắc được thu hái vào tháng 11 hàng năm sau khi cây đã đủ tuổi từ 5 năm trở lên, cây càng lâu càng quý.

Người ta thu hái hoa và nụ tam thất vào tháng 8 mỗi năm phơi khô bảo quản dùng để làm thuốc

Sau khi thu hoạch tam thất, người ta sẽ cắt bỏ phần thân và lá giữ lại phàn củ phơi khô để làm thuốc, củ tam thất bắc rất cưng kể cả lúc còn tươi.

Thành phần hóa học của tam thất bắc

Nghiên cứu về tam thất bắc, các nhà khoa học phát hiện ra tam thất bắc có chứa Saponin – là chất quan trọng nhất trong tam thất bắc giúp tiêu sưng, giảm đau, saponin giúp cơ thể chống viêm, chống lại quá trình oxy hóa tế bào, phòng ngừa ung thư.

Flavonoid là thành phần giúp tăng cường sức đề kháng, làm chậm quá trình lão hóa tế bào. Ngoài ra, tam thất bắc còn chứa các nguyên tố như Fe, Ca,… có khả năng cầm máu, tiêu ứ huyết và nhiều tác dụng khác.

Đối tượng sử dụng Tam Thất Bắc

Vậy những ai có thể dùng củ tam thất bắc phù hợp:

  • Đối với người đang bị béo phì: giúp bảo vệ tim chống lại những tác nhân gây loạn nhịp, làm ổn định huyết áp, hỗ trợ gia tăng chỉ số bạch cầu.
  • Người đang mắc chứng co giãn tĩnh mạch, muốn giảm lượng Cholesterol trong máu ngăn ngừa xơ vữa động mạch.
  • Người đang bị chứng thiếu máu, giúp cải thiện tình trạng lưu thông máu trong cơ thể
  • Đối với những người vừa bị thương, giúp cầm máu kịp thời, tiêu máu tụ do phẫu thuật, bị bầm, va đập, giúp ức chế các vi khuẩn kịp thời.
  • Người đang bị stress, căng thẳng lo âu :giúp thư giãn, chống mệt mỏi điều tiết hệ thần kinh
  • Người đang bị huyết áp cao, viêm động mạch vành, đau nhói vùng ngực, đái tháo đường
  • Người hay bị đau bao tử, giảm đau loét dạ dày tá tràng mau lành vết thương
  • Bồi bổ cơ thể cho người đang bệnh, kém ăn, ra mồ hôi trộm, lao động quá sức.

Tác dụng phụ và kiêng kỵ 

Chính vì có tác dụng dược lý mạnh nên Tam Thất Bắc không phù hợp với những đối tượng như Phụ nữ có thai, có thể gây hao tổn tân dịch ở những những người không bị ứ trệ, những người huyết hư ói máu, chảy máu cam, huyết nhiệt cũng không được dùng. 

Tác dụng của Củ Tam thất bắc

Cũng giống như hoa tam thất, củ tam thất có nhiều công dụng tuyệt vời mà không phải ai cũng biết. Theo các tài liệu cổ, tam thất bắc là vị thuốc nam quý hiếm có tác dụng bồi bổ sức khỏe cơ thể, sánh ngang với nhân sâm. Bên cạnh đó, tam thất bắc còn có khả năng chữa được rất nhiều bệnh khác nhau:

1. Củ tam thất bắc có tác dụng cầm máu, ứ huyết, tiêu sưng

Có thể nói, tam thất bắc có tác dụng rất tốt đối với phụ nữ sau sinh, nó giúp người mẹ tẩy huyết cũ, sinh huyết mới, tăng cường bổ máu vì nó chứa nhiều khoáng chất tốt như canxi, sắt,..

2. Củ tm thất giúp phòng ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư hiệu quả

Flovonoid và Saponin có trong củ tam thất bắc có khả năng gây ức chế các tế bào ung thư phát triển, ngăn chặn di căn của khối u và bướu, chống lại sự oxy hóa tế bào,… và kéo dài sự sống cho người bệnh.

Bài thuốc hỗ trợ điều trị ung thư tuyến tiên liệt, u xơ cổ từ cung: Cây xạ đen 20g, trinh nữ hoàng cung 10g, tam thất bắc 20g, hoàng kỳ 20g, bồ công anh 20g. Nếu uống hàng ngày  rất hiệu quả

hình ảnh mô tả công dụng củ tam thất bắc
Hình ảnh mô tả tam thất bắc

3. Dịch tiết từ rễ có tác dụng kích thích thần kinh, giải stress tốt, chống trầm cảm

Sử dụng chất dịch tiết ra từ rễ kết hợp với 5g nấm linh chi sắc uống trong ngày giúp cơ thể khỏe khoắn sảng khoái xua tan căng thẳng mệt mỏi sau một ngày dài.

4. Có tác dụng tốt đối với các bệnh về tim mạch

Hoạt chất ginsenosides có trong củ tam thất có tác dụng ngăn ngừa xơ vữa động mạch, giãn mạch, tăng khả năng chịu đựng khi cơ thể bị thiếu oxy.

5. Hỗ trợ điều trị cho bệnh nhân mắc chứng bạch cầu cấp tính và mãn tính

Mỗi ngày dùng 6g tam thất bắc; xuyên khung, đương quy, xích thược mỗi loại 15g với 10g nụ hoa hồng sắc với 500ml nước khi cạn còn khoảng 200ml thì tắt bếp.

6. Củ tam thất bắc có công dụng điều trị băng huyết ở phụ nữ

Kết hợp tam thất và đan sâm, mỗi loại 20g sắc uống hoặc có thể lấy nước đó nấu cháo để ăn trong ngày. Dùng liên tục mỗi ngày đến khi các cơn đau không còn xuất hiện

7. Củ tam thất bắc có công dụng chăm sóc tử cung cho phụ nữ

Phụ nữ dù ở độ tuổi nào cũng có thể mắc các chứng bệnh như u xơ tử cung, u nang buồng trứng,… sử dụng củ tam thất bắc để ngăn ngừa máu ứ đọng trong tử cung, giúp bảo vệ tử cung thoát khỏi các mầm virus gây viêm nhiễm âm đạo. Điều trị viêm loét đường tiêu hóa.

8. Điều trị các chứng bệnh về mắt như đau mắt đỏ, lẹo mắt

Dùng tam thất bắc kết hợp cùng kỷ tử, cúc hoa, mỗi vị 5g để sắc uống trong ngày.

9. Củ tam thất bắc có khả năng ngăn ngừa lão hóa, xóa tàn nhang, nếp nhăn, làm đẹp da

Vì có tác dụng thanh lọc máu, thúc đẩy tuần hoàn máu, đẩy huyết cũ, sinh huyết mới nên tam thất bắc giúp chị em phụ nữ có làn da căng tràn sức sống, tiêu trừ các vết nám, tàn nhan, nếp nhăn hay các vết thăm do mụn để lại.

10. Tác dụng của tam thất bắc giúp bổ máu, điều trị chứng thiếu máu, xanh xao

Tam thất bắc được coi là thảo dược bổ máu rất hiệu quả cho những người thường xuyên căng thẳng do áp lực trong học tập, công việc, phụ nữ thiếu máu sau khi sinh khiến da mặt sạm đi, người mệt mỏi, chóng mặt, hoa mắt.

11. Tam thất bắc trị viêm loét đường tiêu hóa:

Dùng 3g đến 5g bột tam thất pha cùng 100ml nước sôi, chia thành 4 lần uống mỗi ngày.

Cách sử dụng Củ Tam thất bắc an toàn hiệu quả

Tam thất bắc có 2 cách dùng phổ biến:

  • Dùng sống: củ tam thất phơi khô, sau đó tán bột dùng chung với mật ong hoặc pha nước uống
  • Dùng chín: hầm tam thất với thịt gà để bổ sung sức đề kháng trong các trường hơp thiếu máu, suy nhược cơ thể và phụ nữ sau đẻ.
tam thất bắc chữa u xơ tử cung
Tam thất bắc chữa u xơ tử cung

1. Dùng sống

Đây là cách sử dụng Tam Thất Bắc đơn giản không tốn quá nhiều thời gian và công sức. Tam Thất Bắc sau khi thu hái hoặc mua về các bạn chỉ cần rửa sạch, dùng bàn chải nhỏ chải sạch những kẽ củ Tam Thất để loại bỏ hoàn toàn đất cát dính trên củ Tam Thất. Sau đó các bạn dùng dao thái từng lát tròn mỏng và ăn trực tiếp Tam Thất Bắc, thảo dược có vị đắng nhẹ, mỗi ngày đều đặn sử dụng 2-3 lát Tam Thất Bắc tươi sẽ rất tốt cho sức khỏe.

2. Dùng chín

Tam Thất Bắc dùng sống tuy tiện lợi hơn so với cách dùng chín, thế nhưng hiện tại có rất nhiều người không quen với mùi hăng của Tam Thất Bắc tươi, do đó các bạn có thể dùng chín.
Đối với cách dùng chín Tam Thất Bắc sau khi thu hái hoặc mua về các bạn đem đi rửa sạch, sau đó dùng dao thái miếng nhỏ cho vào chén rồi tiến hành chưng cách thủy. Sau 5-10 phút những miếng Tam Thất Bắc đã được chín mềm thì các bạn có thể sử dụng được.

3. Ngâm mật ong

Tam Thất Bắc ngâm mật ong là cách sử dụng mang lại nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, đây đồng thời là cách bảo quản Tam Thất Bắc được nhiều người áp dụng hiện nay.

Tam Thất Bắc sau khi thu hái hoặc mua về các bạn rửa sạch, dùng dao thái từng những lát mỏng rồi để trong nhà 1 ngày cho héo. Tam Thất Bắc sau khi rút bớt nước các bạn xếp vào lọ thủy tinh rồi từ từ cho mật ong rừng nguyên chất vào theo tỷ lệ cứ 1kg Tam Thất Bắc sẽ ngâm cùng 2 lít mật ong. Các bạn cho hết lượng mật ong đã chuẩn bị vào bình ngâm, vặn kín nắp để nơi thoáng mát tránh ánh nắng mặt trời.

Tam Thất Bắc ngâm mật ong sau 7 ngày là các bạn đã có thể sử dụng được, tuy nhiên để những miếng Tam Thất Bắc được thấm đều và ngon hơn thì sau 1 tháng ngâm các bạn hẵng sử dụng.

Tam Thất Bắc ngâm mật ong là vị thuốc giúp bồi bổ sức khỏe, đẹp da, bổ máu từ đời xưa. Mỗi lần các bạn dùng trực tiếp 2 muỗng cafe ngâm mật ong hoặc cho vào ly, chế thêm nước ấm vào khuấy đều là có thể sử dụng được. Kiên trì sử dụng các bạn sẽ ăn uống ngon miệng, ngủ ngon, da dẻ hồng hào, mờ thâm nám.

4. Ngâm rượu

Tam Thất Bắc ngâm rượu đây là cách sử dụng được nhiều cánh mày râu yêu thích, thường được sử dụng để bồi bổ sức khỏe, tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ điều trị đau nhức xương khớp.

Để ngâm được bình rượu Tam Thất Bắc không khó, Tam Thất Bắc tươi chất lượng sau khi thu hái hoặc mua về các bạn rửa sạch sau đó dùng rượu trắng tráng sơ Tam Thất Bắc. Đợi đến khi Tam Thất Bắc đã ráo nước thì tiến hành ngâm rượu. Các bạn cho Tam Thất Bắc vào bình thủy tinh trong suốt, xếp sao cho đẹp và hài hòa rồi từ từ cho rượu trắng 45 độ đã chuẩn bị sẵn vào theo tỷ lệ 1kg Tam Thất Bắc, 4 lít rượu.

Lưu ý, các bạn nên chọn rượu trắng ngon đảm bảo chất lượng, tốt nhất nên dùng rượu nhà nấu, tránh dùng rượu công nghiệp hoặc rượu pha cồn có thể ảnh hưởng đến sức khỏe.

Các bạn cho rượu vào ngập Tam Thất Bắc, vặn kín nắp bình sau đó để nơi thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời. Rượu Tam Thất sau 2-3 tháng ngâm thì các bạn đã có thể sử dụng được, rượu có màu vàng, mùi thơm, vị đắng nhẹ nhưng không khó uống. Các bạn sử dụng từ 1-2 lần trong mỗi bữa ăn, mỗi lần dùng từ 30-50ml, sử dụng đúng liều lượng đã hướng dẫn, tránh lạm dụng.

5. Tán thành bột mịn

Đối với cách dùng tán thành bột mịn các bạn có thể thực hiện qua 2 cách sau đây:

Tam Thất Bắc sau khi thu hái hoặc mua về các bạn rửa sạch, phơi khô sau đó đem nghiền thành bột mịn bảo quản trong lọ kín, vặn kín nắp lọ rồi dùng dần. Đây là cách sử dụng đồng thời vừa có thể bảo quản được bột Tam Thất lâu.

Đối với cách tán thành bột mịn thứ hai, Tam Thất Bắc sau khi thu hái hoặc mua về các bạn rửa sạch sau đó thái lát rồi đem đi phơi khô. Sau khi những miếng Tam Thất Bắc đã được phơi khô hoàn toàn các bạn tiến hành ủ với rượu ngon. Tiếp đến là công đoạn sao vàng những miếng Tam Thất Bắc sau khi đã được ủ với rượu, các bạn bắt chảo to lên bếp, tốt nhất nên lựa chọn chảo gang sau đó từ từ cho một ít dầu thực vật vào, đến khi chảo và dầu nóng thì các bạn cho Tam Thất Bắc đã ủ với rượu vào sao đều cho vàng rồi đem đi tán thành bột mịn.

Với cách sao Tam Thất trước khi tán thành bột mịn bột sẽ có màu vàng, mùi rất thơm đồng thời khó bị mối mọt và có thể bảo quản được rất lâu.

Cả 2 cách tán thành bột mịn trên mỗi lần sử dụng các bạn dùng một cái muỗng khô lấy bột Tam Thất, sau đó cho vào ly, chế nước ấm vào khuấy đều là có thể sử dụng được. Ngoài ra để dễ uống và mang lại hiệu quả cao hơn các bạn có thể cho vào 1-2 muỗng cafe mật ong, khuấy đều là có thể sử dụng được, kiên trì sử dụng sức khỏe sẽ được tăng cường, ngăn ngừa bệnh tật.

6. Chế biến món ăn

Tam Thất Bắc là thảo dược thường được người dân sử dụng để chế biến nhiều món ăn như gà ác hầm Tam Thất, tim heo hầm Tam Thất,… Đây đều được xem là những món ăn bổ dưỡng, dễ thực hiện và rất thơm ngon.

Gà ác hầm Tam Thất

Các bạn sử dụng 10g Tam Thất, 1 con gà ác, 10g Táo đỏ, 10g Kỷ Tử, 10g Đương Quy, 10g Ngải Cứu. Các bạn làm sạch gà, sau đó cho vào nồi đất, các nguyên liệu còn lại cũng đồng thời cho vào nồi, nêm nếm gia vị cho vừa ăn rồi hầm gà từ 1-2 giờ cho chín.
Đến khi gà chín mềm thì các bạn tắt bếp, ăn cùng với cơm khi còn nóng. Đây là món ăn rất tốt cho sức khỏe, phù hợp cho những người mới ốm dậy, phụ nữ sau sinh cần được phục hồi sức khỏe. Kiên trì sử dụng để có được một sức khỏe tốt.

Tim heo hầm Tam Thất Bắc

Các bạn sử dụng 10g Tam Thất, 1 quả tim heo, 10g long nhãn, 10g hạt sen, 10g Đương Quy.

Tim heo sau khi mua về các bạn rửa sạch, thái miếng vừa ăn sau đó các bạn cho vào nồi đất. Các nguyên liệu còn lại các bạn rửa sạch, nêm nếm gia vị cho vừa ăn rồi cho nước dùng vào nồi nấu 1 giờ đồng hồ cho tim heo và các nguyên liệu được chín mềm.
Các bạn nên ăn món canh tim heo hầm Tam Thất Bắc khi còn nóng, kiên trì sử dụng 2 lần/tuần để cảm nhận sức khỏe được cải thiện.

Đối tượng sử dụng củ tam thất bắc

Tam thất bắc được phong danh là ‘’ thần dược’’ trị bệnh cũng vì lẽ đó mà nó phù hợp cho hầu như tất cả các loại bệnh về:

  • Các bệnh nhân đang suy giảm chức năng về tim, người bệnh tim, mạch vành, hở van tim,..
  • Phụ nữ sau khi sinh con, thống kinh, băng huyết.
  • Người lao động và học tập sử dụng trí não nhiều
  • Người bị trấn thương tụ máu bầm
  • Người mắc bệnh thấp tim
  • Phụ nữ bị rong kinh, băng huyết
  • Người mắc bệnh bạch cầu, thiếu máu
  • Người suy giảm chức năng sinh lý (bao gồm cả nam và nữ)
  • Người suy nhược, gầy gò ốm yếu.

Những trường hợp không nên sử dụng củ tam thất bắc

Theo PGS.TS Phùng Hòa Bình khuyến cáo, tam thất có tác dụng tốt cho sức khỏe tuy nhiên không nên dùng củ tam thất cho những trường hợp sau:

  • Phụ nữ mang thai
  • Không sử dụng cho trẻ em
  • Những người bị tiêu chảy, sẽ gây nguy cơ tử vong.

Một số câu hỏi thường gặp về củ tam thất bắc

Tam thất bắc có thể chữa khỏi bệnh ung thư?

Đây luôn là câu hỏi phổ biến mà hầu hết mọi người đều mong chờ câu trả lời nhất. Hiện nay chưa có một công trình khoa học hay sở y tế hoặc tài liệu nào chứng minh rằng củ tam thất chữa khỏi bệnh ung thư. Tuy nhiên, nó chỉ có thể ngăn ngừa, làm ức chế cản trở quá trình phát triển của tế bào ung thư.

Người bị cao huyết áp có nên sử dụng tam thất bắc không?

Theo ý kiến bác sĩ, người cao huyết áp có thể dùng tam thất bắc để điều trị bệnh, tuy nhiên nên dùng đúng liều lượng theo toa đã kê.

Tam thất bắc có dùng được cho phụ nữ mang thai?

Tam thất bắc rất tốt cho phụ nữ sau sinh tuy nhiên đối với phụ nữ đang mang thai có thể nóng nếu sử dụng sẽ gây ra các tác dụng phụ. Vì thế tam thất bắc không dùng cho phụ nữ đang có thai.

Có nên hạn chế vị đắng trong củ tam thất không?

Vị đắng trong củ tam thất là các hoạt chất chữa bệnh, tuy nhiên nếu không chịu được vị đắng thì bạn có thể giảm bớt vị đắng một chút tránh làm giảm quá nhiều mà gây mất tác dụng của vị thuốc.

Người bình thường uống tam thất bắc bồi bổ sức khỏe có được không?

Người bệnh hay không bệnh đều có thể dùng được tam thất bắc. Tuy nhiên, nó cũng là loại thuốc chữa bệnh nên khuyến cáo người dùng nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.